Prawidłowe i nieprawidłowe zachowania niemowląt w 5 i 6 miesiącu

  • 20 grudnia 2018

W poprzedniej części mogliście się dowiedzieć na jakim etapie rozwoju psychomotorycznego powinien być wasz Maluch w 4 miesiącu życia, a więc na początku tzw. II kwartału. Omawiamy to również w Akademii Falmed, w której tłumaczymy, jakie są niepokojące zachowania takich Maluchów, na co należy zwrócić szczególną uwagę, a także co powinno stanowić powód do wizyty u specjalisty. W tej części omówię pozostałe etapy drugiego kwartału, a więc 5 i 6 miesiąc.

Rozwój psychomotoryczny niemowlaka w 5 miesiącu życia

W 5 miesiącu rozwija się aktywność środkowej osi długiej ciała, czyli zauważamy aktywność obrotową malucha. W tym okresie dziecko leżąc na plecach ma ochotę przewrócić się do leżenia na brzuchu. Po drodze, rozpoczynając tę inicjację zgina obydwie nogi do brzuszka i układa się do boku (zdjęcia 1 i 2 poniżej). Leżenie na boczku powinno być zgięciowe. Nieprawidłowością jest układanie się malucha na boku zgięciowo z odgiętymi w tył barkami oraz głową. Maluszek z powrotem przewraca się na plecki, układa się asymetrycznie. To są nieprawidłowości, które należy skonsultować z fizjoterapeutą. Odpowiednią technikę układania dziecka omawiamy w naszym kursie.

Zdjęcie 1 – pozycja boczna w 5 miesiącu
Zdjęcie 2 – ułożenie boczne (tablica z rozwojem psychomotorycznym)

W Akademii Falmed prezentujemy ćwiczenia dotyczące między innymi 5 miesiąca życia. W okresie 5 miesiąca maluch kontynuuje rozdzielenie ruchów ramion. Na plecach jedna rączka może się zginać za głowę, druga być ułożona wzdłuż ciała. Nazywamy to dysocjacją obręczy barkowej. W tym wieku Maluch inicjuje także przekładanie ręki na drugą stronę. Mówimy wówczas o realizacji wcześniejszej symetrii na rzecz pracy w linii środkowej, z przekroczeniem linii środkowej ciała. Na plecach prawidłowym zachowaniem będzie podciąganie obydwóch kolan do brzuszka i próby przechwycenia lewą rączką prawej stópki, nawet z tendencją włożenia jej do buzi (zdjęcie 3 poniżej). Nie jest to zwyczajem i obowiązkiem wszystkich Maluchów aby włożyły stopę do buzi, ale chwytanie swoich nóżek jak najbardziej świadczy o prawidłowym rozwoju. Dotykanie uda, kolana, podudzia czy też próby przechwycenia stopy.

Zdjęcie 3 – kontakt dziecka z własnymi nogami i udami

Inicjacja obrotu przez niemowlaka

Brak inicjacji obrotu między 5 a 6 miesiącem życia jest również nieprawidłowością. W normie rozwojowej, Maluch urodzony o czasie bez żadnych zaburzeń, powinien się obracać z pleców na brzuch między 5 a 6 miesiącem, oraz swobodnie na brzuch i na plecy pod koniec 6 miesiąca.

Akademia Falmed Baner

Obrót Malucha musi być symetryczny

Prawidłową aktywnością dziecka jest umiejętność obrotu przez stronę prawą i lewą. Naturalnym zjawiskiem, omawianym w naszym kursie, może być preferowanie przez Malucha jednej ze stron natomiast nie powinniśmy w jego spontanicznym obrocie zauważać tendencji do asymetrii, czyli do stałego obracania się tylko przez jeden bok, przy jednoczesnej niechęci do obracania się przez przeciwny bok.

Reakcja piwoty – nie spuszczajmy dziecka z oczu!

W tych doświadczeniach Maluch między 5 a 6 miesiącem obraca się na brzuch. I ta inicjacja jest spontaniczna, swobodna. Czasami też Maluszki potrafią obrócić się wokół własnej osi krótkiej. Położymy dziecko do łóżeczka na plecach, a rano przychodzimy i widzimy, że leży głową przeciwnie do ułożenia (wykonało obrót o 180 stopni). Tak samo potrafi obrócić się wokół osi, w ciągu zachowań swobodnych na brzuszku. Bawi się ułożone głową do przodu. Zostawiamy Malucha na chwilę, wracamy, a okazuje się, że ten jest odwrócony w przeciwną stronę. Jest to reakcja piwoty. Należy pamiętać, że w okresie rozpoczęcia się inicjacji obrotu, w żadnym wypadku nie powinno się zostawiać maluszka na wyżej uniesionych częściach umeblowania. Przebierak, łóżko, tapczan, materac – kładąc Malucha na tych elementach powinniśmy mieć na niego oko, bo istnieje obawa, że może z nich spaść podczas próby obrotu.

Dziecko będące na etapie inicjacji obrotu powinno być na płaskim, bezpiecznym ułożeniu. Pod stałą i baczną obserwacją rodziców. Jeżeli musimy wykonać inną aktywność i akurat nie jesteśmy w stanie mieć naszego Malucha na oku, to odłóżmy go do łóżeczka, gdzie szczebelki ochronią przed upadkiem, albo też połóżmy na macie na podłodze. Zachęcamy do skorzystania z kursu, w którym dokładnie prezentujemy każde ćwiczenie.

Nieprawidłowe zachowania w 5 i 6 miesiącu

– Brak inicjacji obrotu,

– Obracanie się tylko przez jedną stronę,

– Odginanie głowy,

Apatia ruchowa

– Brak spontaniczności ruchowej Malucha, czyli mała aktywność ruchowa, świadcząca o rozwijającej się wiotkości ruchowej,

– Apatia ruchowa i stereotypy ruchowe. Te stereotypy charakteryzują się brakiem naprzemienności ruchu. Maluch wykonuje ruchy cały czas według takich samych wzorców. Zgina rękę, zgina łokieć, zgina się ramię. Prostuje ramię, prostuje łokieć, prostują się palce.

Przetrwałe odruchy

– Przetrwanie odruchu MORO,

– Przetrwanie odruchu ATOS (asymetryczny toniczny odruch szyjny – więcej na jego temat w artykule o pierwszym kwartale),

– Układanie ramion w charakterystystyczny sposób, odwiedzionych w barkach, zgiętych w łokciach (zdjęcie 4 poniżej),

Zdjęcie 4 – skrzydełkowanie ramion w leżeniu na plecach

Obronność sensoryczna

– Silne odginanie się Malucha podczas noszenia,

– Drażliwość, płaczliwość, przerywany sen, niechęć do leżenia na plecach widoczna np. w czasie spaceru.

Zachowania opisane w powyższych dwóch punktach, mogą świadczyć o obronności sensorycznej, a nie zawsze o głębokich zaburzeniach rozwojowych (więcej o obronności sensorycznej u niemowląt). Dla rozwiania wątpliwości wystarczy skomunikować ten temat ze specjalistą – pediatrą lub fizjoterapeutą – omówić kwestię zachowań waszego Malucha. Od dobrego specjalisty możemy uzyskać instruktaż i podpowiedzi w zakresie prawidłowej pielęgnacji, sposobu noszenia, a także udzielenia podpowiedzi ruchowo-czuciowej Maluszkowi, aby ten rozwijał się w sposób harmonijny.

Rozwój psychomotoryczny Malucha w 6 miesiącu

W ostatnim etapie 2 kwartału rozwojowego, czyli w 6 miesiącu, Maluch zdobywa pełną swobodę zabawy na brzuszku, widzimy także inicjację i próby uniesienia przedramienia nad podłoże, czyli sięga po zabawkę w przód. W Akademii Falmed tłumaczymy, że doświadcza on też możliwości sięgania w przód i w bok, czyli może przesuwać zabawki od osi przedniej obserwowanej do kąta 90° czy ponad 90 stopni. Potrafi chwycić lekką zabawkę i przenieść ją do buzi.

Samodzielność lokomocyjna – przygotowanie do pełzania

Rozpoczyna się też etap przygotowania do pełzania. Maluch leżąc na brzuszku przenosi ciężar ciała na 1 z przedramion, a 2 rączkę wyciąga do przodu z równoczesnym podciągnięciem kolan po stronie nogi uniesionej i wyprostowanej (zdjęcie 5 poniżej). Rozpoczęcie tego wzorca ruchowego inicjuje u niego próbę podciągania się w przód.

Zdjęcie 5 – przygotowanie do pełzania

6-miesięczne Maluchy posiadają zdolności lokomocyjne i potrafią się samodzielnie przemieszczań. Prawidłową zdolnością jest pełen wzorzec pełzania. Czyli w kolejności: 1. Prawa ręką; 2. Lewa noga; 3. Lewa ręka; 4. Prawa noga. Ale niektóre dzieci nie pełzają i kompensują sobie to innym zachowaniem motorycznym, np. podciągają się na 2 ramionkach w przód symetrycznie i dociągają nogi. Ja nazywam to spacerem „na foczkę”. Innym sposobem jest przesuwanie się w tył, albo na przedramionach, albo po wyprostowaniu ramion w łokciach wycofywanie się przez wypchnięcie w tył. Nieprawidłowością w pełzaniu jest przesuwanie się na 1 przedramieniu. Czyli Maluch wyraźnie przesuwa się np. z użyciem prawej ręki, przy jednoczesnym braku wykorzystywania kończyny lewej. Tego rodzaju asymetria jest w tym okresie nieakceptowalna, i powinniśmy zwrócić się do fizjoterapeuty.

Wchodzenie w wysoki podpór na łokciach

Kolejną sprawnością jaką osiąga Maluch w leżeniu na brzuszku, jest zdolność naprzemiennego podciągania kolan do brzucha w aspekcie przygotowania się do pełzania, oraz bardzo wysokiego wspinania się. Niektóre Maluchy inicjują te elementy już wcześniej, pod koniec 5 miesiąca – przez bardzo wysokie wspinanie się na proste łokcie. Dziecko robi pompkę na wysokich łokciach. W okolicach 5-6 miesiąca możemy zaobserwować również charakterystyczny element bujania się na brzuszku, kołysania się z oderwaniem rączek i nóżek od podłoża. Nazywamy to elementem pływania. Ale powinniśmy zwrócić uwagę, że to odrywanie i skrzydełkowanie nóżek nie powinno być stałym zachowaniem. To znaczy, że po uniesieniu kilkusekundowym, maluszek powinien opuścić przedramiona i bawić się ponownie przez kilkanaście sekund na brzuszku, z dłońmi opartymi o podłoże. Jeśli zachowuje stereotyp tego stałego uniesienia w skrzydełkach, to jest to zachowanie nieprawidłowe. Może ono świadczyć o wzmożonym napięciu mięśniowym, i powinniśmy udać się do gabinetu specjalisty. Jest to bardzo ważne, dlatego zachęcamy do dołączenia do Akademii Falmed, w której tłumaczymy zachowania dziecka i zwracamy uwagę na nieprawidłowości.

Obrót z brzucha na plecy

W okresie 6 miesiąca bardzo sprawne i aktywne Maluchy potrafią już inicjować powrót na plecy, któremu poświęcamy czas w naszym kursie. Norma obrotu z brzucha na plecy to okres 6-7 miesiąca. W ostatniej fazie drugiego kwartału, zachowań motorycznych niemowląt jest bardzo dużo. Naprzemienności w ruchach nogami i rączkami, Maluch bawi się, już chętniej bo potrafi sam, chętniej przebywa na brzuchu niż na plecach. Czasami utrudnia nam to pielęgnacje przy przewijaniu, przy zmianie pampersa, kiedy układany Malucha na plecy to ten się odgina i niepokoi. Jest to jednak zachowanie naturalne, dlatego, że woli się obrócić na brzuch, niż leżeć na plecach

Rozwój zdolności dłoni i ręki

W tym okresie Maluch leżąc na brzuchu bardzo silnie rozwija sobie zdolność chwytną dłoni. Potrafi chwytając zabawkę odwrócić dłoń i przedramię. Do tej pory wykonywał te czynności dłonią do podłoża. Potrafi po obrocie na bok bawić się zabawką. Możemy zauważyć, że w tej pozycji silnie drapie w podłoże, na którym leży – jest to bardzo ważne ćwiczenie, które w przyszłości ułatwi mu trzymanie i kontrolę chwytu na różnych przedmiotach.

Widzimy naprzemienność ruchów, czyli ich bogactwo formy. Nadal maluch używa obu rąk do zabawy. Położony do nosidełka lub leżaczka-bujaczka na plecach, potrafi podnieść głowę nad podłoże i pooglądać świat. Jest to prawidłowe zachowanie. Często rodzice sugerują się tym zachowaniem, mówiąc, że Maluch chce usiąść. Należy tu podkreślić, że niemowlę dopiero trenuje możliwość siadania. Nie należy sadzać dzieci na siłę w tym okresie. Możemy na czas karmienia posadzić malucha w tej pozycji (zdjęcie 6 poniżej), lecz nie jest to okres w którym wymagamy umiejętności siadania lub długotrwałego siedzenia. Temat siedzenia niemowląt i przedwczesnego sadzania ich poruszam w artykule na temat 7 miesiąca.

Zdjęcie 6 – siad w tyłopochyleniu miednicy
dr n. med. Stanisław Faliszewski

Przeczytaj pozostałe artykuły doktora Faliszewskiego!