Prawidłowe i nieprawidłowe zachowania niemowląt w 4 miesiącu

  • 7 grudnia 2018

W 4 miesiącu rozwoju motorycznego dziecka widzimy, że równoważy ono swoje doświadczenia w leżeniu na plecach jak i na brzuszku. W tym okresie Maluch położony na brzuchu chętnie się bawi. Ta zabawa charakteryzuje się tym, że widzimy równomierne ułożenie i obciążenie obydwóch przedramion w leżeniu przodem, a główka dziecka jest symetrycznie uniesiona do góry. Dzięki temu Maluch ma możliwość swobodnego obserwowania świata i skręca główkę w lewą oraz prawą stronę, o czym opowiadamy dokładniej w Akademii Falmed.

Akademia Falmed Baner

Nowe aktywności ruchowe Malucha w 4 miesiącu

W tym samym okresie, Maluch rozwija swoje doświadczenia w postaci układania rączek na podłożu. Dłonie dziecka muszą być wyraźnie otwarte, widzimy przeciwstawność otwartego kciuka. Maluszek rozpoczyna drapanie w podłoże, próby wyciągnięcia rączki w przód. Rozpoczyna też bardzo ważny moment balansowania na przedramionach, czyli wyraźnego przenoszenia obciążenia raz na prawe, raz na lewe – przedramię. Sprzyja to rozwojowi rotacji w obrębie obręczy barkowej, jednak taka aktywność wymaga również zaangażowania rodziców. O tym, jak ćwiczyć z dzieckiem opowiadamy w Akademii Falmed.

Zwiększona aktywność na brzuchu

Szyja Malucha jest już wyraźnie zaznaczona. Maluch potrafi dłuższy, kilkunastominutowy okres czasu spędzać na brzuchu. Można stwierdzić, że w prawidłowym zakresie rozwoju coraz chętniej przebywa na brzuchu. Choć w tym okresie równowaga doświadczeń na brzuchu i na plecach w stosunku do pierwszego kwartału powinna być zachowana.

Kontrola ruchu nóg

Miednica dziecka wyraźnie układa się na podłożu, biodra coraz bardziej się prostują, a uda są w odwiedzeniu. W 4 miesiącu pojawia się różnica w kontroli ruchów nóg. Wcześniej były one charakterystycznie zginające się we wszystkich stawach jednocześnie. Teraz po raz pierwszy dziecko w leżeniu na brzuszku może rozdzielić ruch nóżek. Robi to w taki sposób, że zgina kolanka na przemian, lub też może zgiąć obydwa kolana na raz i utrzymywać stópki w powietrzu. Zdarza się też, że dziecko ustawia tak nóżki, że rotuje do wewnątrz podudzia i stópki dziecka się stykają. Maluch pociera stópkami o siebie zdobywając w ten sposób nowe i cenne doświadczenia. Jest to jak najbardziej prawidłowe zachowanie, dlatego warto go w tym wspierać. Pomagają w tym kursy stworzone w ramach Akademii Falmed, w których pokazujemy, jak ćwiczyć z Maluchem, aby wspierać jego rozwój.

Zwiększona aktywność rąk

Jak tłumaczymy w Akademii Falmed, w każdym kwartale życia dziecka możemy zauważyć nowe aktywności. W leżeniu na plecach możemy u 4-miesięcznego niemowlaka zaobserwować większe wykorzystywanie rąk do zabawy. Pojawia się wyprost w łokciach, dzięki czemu Maluch może próbować dosięgnąć wiszącą nad nim zabawkę. Przedramię nadal jest ustawione z dłonią do dołu, lecz powoli rozpoczyna się proces odwracania ręki do strony dłoniowej, w kierunku buzi. Dziecko chętnie łapie zabawki, nadal jednak nie ma pełnej zdolności do przeciwstawiania kciuka.

W leżeniu na plecach bardzo istotnym elementem jest kontrola zgięciowa w biodrach. Czyli jeśli położymy maluszka na płaskim podłożu, powinniśmy zauważyć zdolność podnoszenia obydwóch nóżek w kierunku brzuszka. W tej pozycji uda są ustawione w powietrzu, podudzia skierowane do wewnątrz, a Maluch dotyka się stopami (zdjęcia 1 i 2 poniżej).

Zdjęcie 1 – kontrola zgięciowa w biodrach
Zdjęcie 2 – kontrola zgięciowa w biodrach

Zdobywanie doświadczeń sensomotorycznych przez niemowlę

W 12 tygodniu możemy zauważyć u Maluchów potrzebę wkładania rąk do buzi. W 4 miesiącu to zachowanie jest coraz częstsze, co jest jak najbardziej naturalne. Ręce i buzia mają bardzo dużą reprezentację w układzie nerwowym, więc takie zachowanie jest prawidłowe w jego rozwoju sensomotorycznym, i nie powinniśmy dzieciom w tych zabawach przeszkadzać.

Swobodna praca głowy

4-miesięczny Maluch leżąc na plecach potrafi swobodnie obrócić główkę w obydwie strony. W kształtowaniu się kontroli wzrokowej, widzimy, że powoli rozdziela się ruch gałek ocznych, choć jeszcze nie ma tu pełnej doskonałości. Maluch mając głowę ustawioną na wprost potrafi kierować gałki oczne w prawo i w lewo, jeszcze w niepełnym zakresie, ale jest to początek procesu, który nazywamy dysocjacją gałek ocznych, czyli swobodą poruszania niezależnie od ustawienia głowy. W kolejnych etapach rozwoju, omówionych w Akademii Falmed, będzie to wykorzystywane do spostrzegania i obserwowania otoczenia.

Próby komunikacji Malucha – głużenie

W Akademii Falmed poświęcamy dużo czasu różnym etapom życia dziecka. W 4 miesiącu niemowlę kontynuuje próby komunikacji poprzez gruchanie zwane głużeniem „k”, „g”, „h”, wydobywając z siebie dźwięki o różnym natężeniu. Chętnie nawiązuje kontakt wzrokowy i odpowiada na bodźcowanie przez rodziców. Zaznacza się też wyraźniejsza mimika twarzy, widzimy coraz częściej na twarzy dziecka uśmiechy czy grymasy niezadowolenia. Maluch potrafi przez dźwiękonaśladowcze elementy swojego gaworzenia sam się satysfakcjonować w zabawie, a także próbuje „nawoływać” rodziców do kontaktu i zabawy.

Niemowlę puka stopami o podłoże

Często rodzice pytają mnie „dlaczego maluch puka stopami o podłoże?”. Jest to naturalna cecha, pod warunkiem, że to zachowanie nie dominuje. Jeśli odbywa się ono spontanicznie i sporadycznie, kilkanaście razy w trakcie zabawy, to jest to jak najbardziej prawidłowe. Maluch w ten sposób doświadcza możliwości kontrolowania swoich stóp. W 4 miesiącu nadal występuje odruch chwytny stóp. Zanika za to odruch MORO, w związku z czym nie powinniśmy zauważyć już gwałtownych odrzutów ramion. Należy pamiętać, że każdy etap rozwoju wiąże się z pojawianiem się nowych odruchów u dziecka, dlatego warto regularnie wykonywać ćwiczenia rozwojowe w domu – Akademia Falmed to szkolenia dostosowane do konkretnych kwartałów życia, w których uczymy prawidłowej pielęgnacji, technik noszenia oraz tego, jak ćwiczyć z Maluchem.

Niepokojące objawy u 4-miesięcznego Malucha

Jakie zachowania dziecka powinny zwrócić uwagę rodziców, i skłonić do wnikliwej obserwacji lub też wizyty u fizjoterapeuty:

Niepokoje związane z pozycją leżącą

Powodem do niepokoju u rodziców powinna być niechęć Malucha do leżenia na brzuchu. Jeśli nie wystąpiła na wcześniejszym etapie rozwoju, to może się ona objawić w wieku 4 miesięcy.

W leżeniu na brzuchu niepokojącą cechą jest bardzo krótka szyja i wysoko uniesione ramiona. Szyja jest schowana w obręczy barkowej (niepokojące zachowania opisujemy w naszym kursie).

Leżąc na przedramionach Maluch nie może ich otworzyć na zewnątrz, tzn. przedramiona są skierowane do środka. Dłonie się długotrwale stykają. Poniżej zdjęcie 3 – prawidłowa pozycja w leżeniu na przedramionach oraz zdjęcie 4 – nieprawidłowa pozycja w leżeniu na przedramionach.

Zdjęcie 3 – prawidłowa pozycja Malucha w leżeniu na przedramionach
Zdjęcie 4 – nieprawidłowa pozycja Malucha w leżeniu na przedramionach

Brak aktywności głowy i zaburzenia napięcia mięśniowego

Głowa dziecka często spada w dół, nie zauważamy uniesienia głowy ze zdolnością utrzymania jej w tej pozycji. Normą w 4 miesiącu jest swobodne trzymanie głowy nad powierzchnią i poruszanie nią na wprost i na boki (o tej i innych normach mówimy więcej w Akademii Falmed).

Asymetria ułożeniowa – Maluch leżąc na przedramionach długotrwale, przez skręt głowy utrzymuje asymetryczną pozycję.

Płacz, zaciśnięte pięści i schowane do środka kciuki – te elementy świadczą o zaburzeniach napięcia mięśniowego.

Wypinanie i prężenie się

Wypinanie pupy na brzuchu, czyli wysokie i długotrwałe utrzymywanie się pupy nad podłożem, co utrudnia uniesienie głowy.

Prężenie i krzyżowanie nóżek.

W leżeniu na plecach brak spontanicznej aktywności Malucha. Może to zwiastować rozwijające się zaburzenia napięcia mięśniowego. W przypadku podwyższonego napięcia w obręczy barkowej będziemy widzieć asymetrię. Czyli przy skręcie głowy w prawo lewa ręka będzie zgięta w stawie barkowym, wycofana do tyłu, zaciśnięta w pięści, a ręka prawa będzie wyprostowana, mocno usztywniona i zaciśnięta w piąstkę (zdjęcie 5 poniżej).

Zdjęcie 5 – asymetryczne ułożenie Malucha

Witokość osiowa niemowlaka

W naszym kursie omawiamy wiele nieprawidłowych zachowań motorycznych. Jednym z nich jest nieprawidłowe zachowanie na plecach, czyli odgięciowa pozycja ułożeniowa, tzn. Maluch położony na plecy odgina głowę w tył i w bok, nie lubi leżeć na plecach, niepokoi się, płacze po odłożeniu. Jest zaniepokojony i uspokaja się tylko w trakcie kołysania czy bujania przez rodziców. Odgięciowa pozycja ułożeniowa sprawia również problemy podczas karmienia – Maluch często odrywa się od sutka (zdjęcie 6 poniżej).

Zdjęcie 6 – odgięciowa pozycja ułożeniowa

Nie wszystkie Maluchy lubią ubieranie i rozbieranie, niektóre preferują przebywać „na golasa” i mieć pełną swobodę czucia swojego ciała. Jednak jeśli każda próba ubrania czy rozebrania dziecka kończy się płaczem, spazmami i silnym prężeniem, to powinniście zwrócić się do specjalisty. Dyskomfort dziecka można zredukować między innymi przez niepodrażnianie jego skóry, dlatego tak ważne są odpowiednie techniki pielęgnacyjne, omawiane w naszych kursach.

Obniżone napięcie mięśniowe, czyli wiotkość osiowa również jest nieprawidłowością. Możemy zaobserwować charakterystyczne ułożenie Malucha. Bardzo mało spontanicznej aktywności rąk i nóg, zachowanie jak u leżącej, małej żabki. Ramiona są rozłożone do boku i mają bardzo mały opór przy rucha, są luźne. Kończyny dolne są wyprostowane,

Konsultacja u fizjoterapeuty

Z wyżej wymienionymi objawami warto zwrócić się do specjalisty – fizjoterapeuty, neurologa czy pediatry – i omówić stan Malucha, aby rozwiać wątpliwości i wykluczyć inne jednostki chorobowe, które mogą powodować podobny stan.

W przypadku nieprawidłowych zachowań Malucha, działanie fizjoterapeutyczne podąża w kierunku ich wyhamowania i wyuczenia go prawidłowych zachowań dla danego okresu. Fizjoterapeuta robi to poprzez stymulację, ułożenie, aspekty pielęgnacyjne z udziałem rodziców. Dobry specjalista pamięta o tym, że rolą rodziców jest dbanie o prawidłowy rozwój, pielęgnację i zabawę dziecka, a nie wykonywanie specjalistycznych ćwiczeń, które pozostają domeną fizjoterapeuty. Rodzice, którzy chcą nauczyć się prawidłowych technik wspierających rozwój sensomotoryczny dziecka, korzystają dodatkowo z przygotowanych przez nas kursów – Akademia Falmed pozwala dobrać szkolenie do kwartału życia dziecka, a szczegółowe omówienie ćwiczeń pozwala na ich bezproblemowe wykonanie.

W następnej części cyklu o drugim kwartale rozwoju psychomotorycznego, przedstawiam wam prawidłowe i nieprawidłowe zachowania u 5-cio oraz 6-cio miesięcznych Maluchów.

dr n. med Stanisław Faliszewski

Przeczytaj pozostałe artykuły doktora Faliszewskiego!