W poprzednim artykule przybliżyłem wam kwestię asymetrii u niemowląt w pierwszym kwartale. Zwróciłem uwagę na to czym się objawia asymetria, co powinno was rodziców niepokoić w zachowaniu swojego Maluszka, a także jak unikać zachowań pogłębiających asymetrię u dziecka. W tym tekście skupię się na prawidłowych oraz nieprawidłowych zachowaniach u niemowląt w wieku 12 tygodni, omówionych szerzej także w Akademii Falmed. Zwrócę również uwagę na pozamotoryczne aspekty aktywności Maluszków, które powinni obserwować rodzice.
Układanie się i pozycje przyjmowane przez 12-tygodniowe Maluchy
Powyżej 12 tygodnia niemowlę prezentuje ułożenie ramion wzdłuż osi długiej, łokcie zgięte, pięści zaciśnięte (zdjęcie poniżej). Maluszek próbuje rozwinąć możliwość dotykania klatki piersiowej. Rozwija tę zdolność i zaczynamy obserwować próby wkładania rąk do buzi podczas leżenia na plecach. Jest to jak najbardziej prawidłowy objaw.
Nieprawidłowym jest układanie przez niemowlę ramion poza osią długą ciała. Jedno ramię w wyproście a drugie w zgięciu, głowa asymetryczna i krótka szyja – omawiana w poprzednim artykule pozycja szermierza, ale z dodatkowym wygięciem ciała w literkę „C” (zdjęcie poniżej).
Skutki nadmiernego noszenia Malucha
Wraz z rozwojem kontroli obręczy barkowej (powyżej 10 tygodnia), podczas leżenia na plecach i na brzuchu maluch objawia tzw. „długą szyję”. W trakcie swobodnego leżenia niemowlę bawi się własnym ciałem i jest usatysfakcjonowane. Często rodzice „przesadzają” z noszeniem Malucha, czyniąc to przy każdym jego płaczu i zaniepokojeniu. Dodatkowym elementem jest huśtanie Malucha, co go stymuluje w zakresie przedsionkowym. W trakcie noszenia Maluch jest stymulowany i spokojny, ale jest to spokój pozorny. W ten sposób szybko przyzwyczajamy Malucha do unoszenia i w krótkim czasie zacznie wam brakować bodźców uspokajających. Ponadto nadmiernie go nosząc nie pozwalacie na swobodny i naturalny rozwój kontroli prawidłowego napięcia mięśniowego. Innymi słowy starajmy się nosić nasze Maluchy z zachowaniem umiaru – warto znać odpowiednie techniki, omianane w Akademii Falmed, aby prawidłowo zadbać o dziecko.
Maluch musi spędzać więcej czasu sam ze sobą
Często rodzice, którzy się do mnie zgłaszają, mówią, że Maluch jest grzeczny tylko na rękach. Że spokojnie śpi tylko na mnie/ze mną. Jest to naturalna i fizjologiczna potrzeba dziecka i Malucha. Jednakże niemowlę m. in. dzięki karmieniu piersią bardzo silnie funkcjonuje w więzi z potrzebą jedzenia i czuciem zapachu mamy oraz mleka, które się wydziela z piersi. Ten element pozwala mu czuć się bezpiecznie. Mając jednak na uwadze zdrowy i harmonijny rozwój psychomotoryczny Malucha w pierwszym kwartale, powinniśmy pozwalać mu spędzać więcej czasu sam ze sobą, w czym pomagają między innymi nasze kursy, łączące rozwój i zabawę.
Prawidłowa pozycja Malucha podczas leżenia
W wieku 12 tygodni Maluch położony na brzuchu powinien umieć symetrycznie leżeć na przedramionach, dlatego ta pozycja jest dokładnie omówione w Akademii Falmed. Łokcie wysunięte ku przodowi, barki uniesione, a głowa w tym okresie zaczyna się układać w uniesieniu do góry na przedłużeniu linii barków, z potylicą kilkanaście centymetrów nad barkami. Tak ułożony Maluch patrzy na wprost pod kątem około 40-50 stopni i doświadcza kontroli podporu przodem. Możemy zaobserwować dłuższą szyję, która jest efektem obniżenia się barków. Zdrowy Maluch lubi przebywać ułożony na brzuchu w prawidłowych wzorcach. Po ułożeniu go na plecach prezentuje chęć ściągania dłoni do linii środkowej, dotyka brzucha, mostka i klatki piersiowej. Często wkłada sobie ręce do buzi, ssie je i rozwija kontrolę środkowolinijną. O tym jak prawidłowo układać Malucha i zachęcać go do spontanicznej aktywności dowiecie się na zajęciach Klubu Malucha.
Nieprawidłowe zachowania w wieku 12 tygodni
– Asymetryczne i jednostronne długotrwałe układanie głowy,
– odginanie potylicy w tył,
– krótka szyja i wysoko uniesione barki,
– brak unoszenia głowy.
Nieprawidłowością jest także wysokie, bardzo mocne odginanie głowy, usztywnianie jej. Prawidłowym zachowaniem Malucha w wieku 12 tygodni jest osiowanie głowy, długa szyja i symetryczne barki.
„Pozamotoryczne” nieprawidłowości u niemowląt w pierwszym kwartale
Poza prawidłowymi i nieprawidłowymi zachowaniami motorycznymi, u niemowląt funkcjonują również zachowania tzw. „obronności sensorycznej”.
Obronność sensoryczna u niemowląt
Maluch z taką obronnością jest płaczliwy, zaniepokojony w trakcie kąpieli, pobudzony, bardzo ruchliwy. Możemy zaobserwować gwałtowne wyrzuty i wyprosty a następnie przywiedzenia ramion. Często może to być element wygórowanego odruchu Moro, który jest odruchem fizjologicznym występującym od urodzenia do 4 miesiąca. Dołącz do Akademii Falmed i naucz się o nim więcej.
Jednak wraz z dojrzewaniem układu Malucha ten odruch zanika. Utrzymywanie się go w dużej, wzmożonej aktywności, szczególnie po odłożeniu na podłoże i silnym prężeniu ramion, a następnie ich wiotczeniu, mogą wskazywać na nieprawidłowości i nieharmonijny rozwój dziecka. W tym okresie Maluch będący zaniepokojony swoimi nieprawidłowymi doświadczeniami staje się nadwrażliwy na dotyk. Jest płaczliwy i niespokojny w czasie ubierania, rozbierania, kąpieli czy karmienia.
Niepokój niemowlaka podczas karmienia
Pod koniec 3 miesiąca obawy rodziców może również wzbudzać niepokój Malucha podczas karmienia. Może mieć to podłoże w nieprawidłowym noszeniu Malucha – o czym mogliście przeczytać w pierwszej części. Noszenie w pionie jest asymetryczne. Taki Maluch nie jest przez rodziców układany na brzuchu, nie chce przebywać sam ze sobą przez choćby kilkanaście minut i często podczas karmienia wzbudza duży niepokój mamy. Charakterystyczną cechą takich zachowań jest odgięciowe układanie głowy przez niemowlę. Mama układając Malucha dobocznie do piersi chciałaby aby ten chwycił sutek i ładnie ssał. Niemowlę jednak podrażnia się, odgina głowę, wypluwa sutek i płacze, co niestety bardzo często tworzy zamknięte koło zachowań. Mama próbuje ponownie ułożyć Malucha i zneutralizować jego nieprawidłowe zachowanie, czasami robiąc to w sposób nieświadomie nieprawidłowy, a Maluch w dalszym ciągu odgina się i płacze.
Niechęć do ssania może być powiazana ze wzmożonym napięciem mięśniowym
Ta nieprawidłowość nie zawsze jest powiązana z brakiem odruchu ssania, co tłumaczymy w naszych kursach. Zdarzają się dzieci, u których ten odruch jest bardzo silny, lecz napięcie w obręczy barkowej i okolicach szyi, a także wrażliwość dotykowa powodują, że Maluch nie może zaspokoić swojej potrzeby jedzenia. U takich niemowląt jedzenie z piersi jest krótkie, zrywne, trwające nie dłużej niż kilkanaście sekund, dodatkowo często przerywane płaczem. Widząc tego rodzaju objawy u waszego Malucha nie czekajcie, tylko umówcie się do specjalisty!
Ocena skali deficytu – zadanie dla fizjoterapeuty
Wskazane przeze mnie nieprawidłowości zarówno tu, jak i w poprzednim artykule nie zawsze będą wymagały długofalowej terapii. W moim doświadczeniu w zakresie fizjoterapii pediatrycznej i neurologicznej, jeśli podczas konsultacji nie zauważę u dziecka głębszych zaburzeń rozwojowych lub na tle neurologicznym, to wykonujemy z rodzicami instruktaż, lub też kieruję ich do terapii na 2-3 spotkania instruktażowe z naszymi fizjoterapeutkami. Taki instruktaż dotyczy prawidłowego podnoszenia, unoszenia, trzymania, karmienia, przewijania Malucha. Jak pokazuje praktyka, w znakomitej większości przypadków, po paru tygodniach rodzice zgłaszają się na kontrolę z zadowoleniem, że te uwagi, które im przekazaliśmy, pozwoliły na prawidłowe zachowanie dziecka. Co usatysfakcjonowało zarówno tego małego człowieka, jak i rodziców.
Opisane nieprawidłowe zachowania niemowlaka w pierwszym kwartale nie zawsze wynikają z głębokich zmian w układzie nerwowym. Często jest to element niedojrzałości układu nerwowego. I jego korekcja powinna odbywać się jak najwcześniej. Stąd nazwa gałęzi fizjoterapii która się tym zajmuje – Wczesna Interwencja. Warto już teraz dołączyć do Akademii Falmed i zadbać o rozwój sensomotoryczny dziecka.
