Jest to pierwszy z cyklu artykułów mojego autorstwa, w którym zwrócę waszą – rodziców – uwagę na niepokojące objawy i zachowania u niemowlaka w pierwszym kwartale (0-12 tygodni). Kolejne teksty będziemy dodawać co 2 tygodnie, a informacja o ich publikacji na pewno zostanie zamieszczona na naszym Facebooku. Śledźcie uważnie nasz fanpage aby niczego nie pominąć!
Asymetria – czym jest i jak się objawia
Tuż po urodzeniu dziecko prezentuje leżąc na brzuszku totalny wzorzec zgięciowy, charakteryzujący się podciąganiem kolan pod brzuch i wysokim uniesieniem pupy (zdjęcia poniżej). Powoduje to, że obręcz barkowa dziecka jest poniżej osi podparcia. W pierwszym kwartale główka dziecka leżącego na brzuchu układa się zawsze asymetrycznie (do boku). Wraz z rozwojem Malucha będzie wzrastała jego zdolność do kontroli podporu przodem, co charakteryzuję się chęcią do uniesienia głowy.
Aż do końca 8 tygodnia Maluch sygnalizuję chęć poprzez krótkotrwałe uniesienie głowy i jej ponowne opadnięcie na podłoże. Często uniesienie to jest symetryczne, ale zdarza się, że niemowlę po ułożeniu na brzuchu skręca główkę w prawo lub w lewo, unosi do góry i odgina w łuk, długotrwale utrzymując tę pozycję. Jest to nieprawidłowe zachowanie. Wraz z upływem tygodni ta nieprawidłowość może się nasilać. W okresie 8-12 tygodni możemy zaobserwować, że po ułożeniu dziecka na brzuchu, unosi ono głowę tak wysoko, że przewraca się na plecy.
Rodzice często kojarzą to z dużą aktywnością Malucha i jego prawidłowym rozwojem. „Nasz Maluch jest tak silny, że obraca się samodzielnie na plecy”. Niestety jest to błędne myślenie. Etap samodzielnego obrotu na plecy jest właściwy dla wieku 5-6 miesięcy. Ta nieprawidłowość we wcześniejszym wieku, jest efektem asymetrii oraz wzmożonego napięcia mięśniowego w obręczy barkowej i karku. Jeśli więc u waszego Maluszka w wieku 8-12 tygodni zaobserwowaliście podobne zachowania, to powinniście skonsultować się z pediatrą czy fizjoterapeutą zajmującym się rozwojem małych dzieci.
Asymetria stanowi część rozwojową najmłodszych niemowląt. Zarówno na brzuchu, jak i na plecach w 1 kwartale za asymetrię odpowiada wrodzony odruch – asymetryczny toniczny odruch szyjny (ATOS). Normą jest kiedy zauważamy taką samą częstotliwość skrętu głowy w prawo, jak i w lewo. W pierwszych dwóch miesiącach preferowanie przez dziecko jednej strony może sugerować nieprawidłową asymetrię, wywołaną przez ATOS. Drugą przyczyną powodującą taki stan może być przykurcz mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczykowego, określany jako kręcz szyi. Ponownie, w przypadku występowania tego typu objawów u waszego Malucha sugerujemy konsultację u fizjoterapeuty lub pediatry.
Od 8 tygodnia i dalej w ułożeniu Malucha na plecach, prawidłowe jest aby prezentował np. po skręcie głowy w prawo, tendencję do ustawiania jej w osi długiej ciała. Innymi słowy bródka powinna być na przedłużeniu mostka. Jeśli w wieku 8-12 tygodni rodzice dostrzegają tendencję do długotrwałego układania głowy asymetrycznie, to należy to skonsultować ze specjalistą. Często może mieć to podłoże zaburzeń napięcia mięśniowego, które można skorygować przez prawidłową pielęgnację, a czasem terapię.
Szczególnie niepokojącym elementem jest kiedy za asymetrią w układaniu głowy, dojdzie odgięciowe wyginanie się maluszka. Czyli wyginanie się w literę „C” nie tylko w obrębie głowy, szyi i barków, ale też w osi długiej ciała. Powyżej 8 tygodnia skręt głowy nie powinien wywoływać w obrębie obręczy barkowej ułożenia w postaci szermierza (zdjęcie poniżej). Wraz z rozwojem układu nerwowego Maluszek zaczyna koncentrować swoje doświadczenia symetryczne.
tzw. pozycja szermierza – 1 ręka zgięta, 2 wyprostowana, głowa skręcona w kierunku wyprostowanej ręki
Za nieprawidłowość uznajemy:
- długotrwałe i jednostronne skręcanie głowy,
- wyginanie się w łuk,
- asymetryczne ułożenie w ciągu aktywności, kiedy nie śpi,
- asymetryczne, długotrwałe układanie się głowy w jedną stronę.
Z upływem czasu asymetryczne układanie głowy bardzo często doprowadza do spłaszczenia czaszki w obrębie potylicy i kości ciemieniowej. Niepokoi to rodziców, którzy weryfikują i próbują korygować ustawienie główki dziecka, przez podkładki czy krążki. Są to rzeczy pomocne, ale nie dają gwarancji na całkowitą redukcję asymetrii.
Zachowania pogłębiające asymetrię
Jak wynika z moich wieloletnich obserwacji klinicznych, popartych rozmowami z rodzicami, którzy przychodzą na moje konsultacje, a także na zajęcia w ramach Klubu Malucha, elementem pogłębiającym asymetrię jest nieprawidłowe trzymanie Malucha, podczas płaczów i próby uspokojenia. Nieprawidłowym sposobem noszenia, szczególnie takiego Malucha, który ma wzmożone napięcie w obręczy barkowej, jest długotrwałe noszenie dziecka w pionie (zdjęcia poniżej). Noszenie dziecka w tej pozycji jest dopuszczalne, ale tylko w krótkich odcinkach czasowych (maksymalnie kilka minut) Maluszek aby móc oddychać zawsze będzie skręcał głowę do boku, tego samego, do którego skręca główkę leżąc na plecach. Długotrwałe noszenie w tej pozycji utrwala i pogłębia asymetrię. Dodatkowo niemowlę odchyla głowę w tył poza obręcz barkową i nasila układanie się w łuk. W momencie odłożenia go do łóżeczka następuje pogłębienie asymetrii i odgięcia, co niepokoi dziecko. A więc ponownie Maluch jest brany na ręce, trzymany w nieprawidłowej pozycji, a rodzice mówią, że uspokaja się tylko noszony na rękach i nie chce przebywać sam.
Poniżej prezentuję wam dwa sposoby noszenia Maluchów, które są dla nich zdrowe i bezpieczne. Oba z nich prezentuje rodzicom na pierwszych zajęciach w Klubie Malucha.
Zwracam waszą uwagę na wysunięcie pupy do przodu w pozycji fleksyjnej. Takie ułożenie Malucha nie jest dla niego antygrawitacyjne, w przeciwieństwie do utrzymywania jego pupy w pozycji siedzącej. Sprzyja również lepszej pracy jelit i ułatwia Maluszkowi wypróżnianie się. W ułożeniu bocznym Maluch jest bezpieczny, nasze barki nie są obciążone. Ta pozycja dodatkowo działa na niego uspokajająco.
W pierwszym kwartale Maluch powinien być układany w kierunku aktywności na brzuszku, co zapewni mu swobodę zachowań motorycznych i sensorycznych (dotykowo-czuciowych). Często jednak rodzice 8-tygodniowych i starszych Maluchów nie układają ich na brzuchu, argumentując to tym, że nie chce, nie lubi, odgina się, czy zachowuje się w nieprawidłowy sposób. Niestety nie sprzyja to prawidłowemu rozwojowi w późniejszych etapach, utrwala wzmożone napięcie w obręczy barkowej i obrębie karku, a także pogłębia asymetrię ułożeniową.
Powyżej 8 tygodnia, Maluch położony na brzuchu powinien prezentować możliwość oparcia się na przedramionach. Łokcie na wysokości barków lekko cofnięte ku klatce piersiowej, ale głowa ustawiona symetrycznie, z możliwością uniesienia się w górę i w dół. Ułożenie przedramion z przodu, dłońmi zbliżonymi do noska pozwala w momencie uniesienia oraz opuszczenia głowy, wykorzystywać odruch ssania. Maluch, który jest zdrowy i nie wykazuje żadnych deficytów, ułożony na brzuchu chętnie przebywa w tej pozycji, a po momencie krótkiego uniesienia głowy opuszcza ją i ssie swoje dłonie. Jest to zachowanie naturalne, fizjologiczne oraz korzystne i potrzebne Maluszkowi. W ten sposób poznaje swoje możliwości dotykowe ustami. Ta zdolność powiązana z odruchem ssania, a także chęć ćwiczenia tego odruchu jest sprzężona z rozwojem jego układu nerwowego oraz silnym powiązaniem pomiędzy dłońmi i ustami. Nie przeszkadzamy i nie zabraniamy niemowlakom ssać swoich dłoni!
Jeśli w okolicach 8-10 tygodnia zauważacie niepokój, niechęć dziecka do leżenia na brzuchu, jego płaczliwość, a także asymetrię w takim ułożeniu, to należy zgłosić się do specjalisty.
Charakterystyka asymetrii powyżej 10 tygodni:
- nie chce leżeć na brzuchu,
- łokcie nie są na wysokości barków,
- barki nie są uniesione ponad podłoże,
- przylega do podłoża całym ciałem,
- odgina jedno ramię w tył,
- ma zaciśnięte pięści,
- ma przedramiona skręcone do środka
W drugiej części tego artykułu, którą opublikujemy już w przyszłym tygodniu przybliżę wam jakie są prawidłowe i nieprawidłowe zachowania niemowlaka w wieku 12 tygodni. Również ze zwróceniem uwagi na „pozamotoryczne” nieprawidłowości występujące u Maluchów w pierwszym kwartale.
