Jest to pierwszy z cyklu artykułów mojego autorstwa, w którym zwrócę waszą – rodziców – uwagę na niepokojące objawy i zachowania u niemowlaka w pierwszym kwartale (0-12 tygodni). Kolejne teksty będziemy dodawać co kilka tygodni, a informacja o ich publikacji na pewno zostanie zamieszczona na naszym Facebooku . Śledźcie uważnie nasz fanpage aby niczego nie pominąć, a także dołączcie do Akademii Falmed, gdzie nauczymy Was dbać o rozwój sensomotoryczny Maluszków!
Asymetria – czym jest i jak się objawia
Tuż po urodzeniu dziecko prezentuje leżąc na brzuszku totalny wzorzec zgięciowy, charakteryzujący się podciąganiem kolan pod brzuch i wysokim uniesieniem pupy (zdjęcia poniżej). Powoduje to, że obręcz barkowa dziecka jest poniżej osi podparcia. W pierwszym kwartale główka dziecka leżącego na brzuchu układa się zawsze asymetrycznie (do boku). Wraz z rozwojem Malucha będzie wzrastała jego zdolność do kontroli podporu przodem (omawiana w naszych kursach) , co charakteryzuje się chęcią do uniesienia głowy.
Unoszenie główki przez Malucha
Aż do końca 8 tygodnia Maluch sygnalizuję chęć poprzez krótkotrwałe uniesienie głowy i jej ponowne opadnięcie na podłoże. Często uniesienie to jest symetryczne, ale zdarza się, że niemowlę po ułożeniu na brzuchu skręca główkę w prawo lub w lewo, unosi do góry i odgina w łuk, długotrwale utrzymując tę pozycję. Jest to nieprawidłowe zachowanie, na które zwracamy uwagę w Akademii Falmed. Wraz z upływem tygodni ta nieprawidłowość może się nasilać. W okresie 8-12 tygodni możemy zaobserwować, że po ułożeniu dziecka na brzuchu, unosi ono głowę tak wysoko, że przewraca się na plecy.
Rodzice często kojarzą to z dużą aktywnością Malucha i jego prawidłowym rozwojem. „Nasz Maluch jest tak silny, że obraca się samodzielnie na plecy”. Niestety jest to błędne myślenie. Etap samodzielnego obrotu na plecy jest właściwy dla wieku 5-6 miesięcy. Ta nieprawidłowość we wcześniejszym wieku, jest efektem asymetrii oraz wzmożonego napięcia mięśniowego w obręczy barkowej i karku. Jeśli więc u waszego Maluszka w wieku 8-12 tygodni zaobserwowaliście podobne zachowania, to powinniście skonsultować się z pediatrą czy fizjoterapeutą zajmującym się rozwojem małych dzieci.
Asymetria naturalnym elementem rozwoju
W Akademii Falmed bardzo dużą uwagę przykładamy do asymetrii, która stanowi część rozwojową najmłodszych niemowląt. Zarówno na brzuchu, jak i na plecach w 1 kwartale za asymetrię odpowiada wrodzony odruch – asymetryczny toniczny odruch szyjny (ATOS). Normą jest kiedy zauważamy taką samą częstotliwość skrętu głowy w prawo, jak i w lewo. W pierwszych dwóch miesiącach preferowanie przez dziecko jednej strony, może sugerować nieprawidłową asymetrię, wywołaną przez ATOS. Drugą przyczyną powodującą taki stan może być przykurcz mięśnia mostkowo-sutkowo-obojczykowego, określany jako kręcz szyi. Ponownie, w przypadku występowania tego typu objawów u waszego Malucha sugerujemy konsultację u fizjoterapeuty lub pediatry.
Prawidłowe układanie się niemowlaka na plecach
Od 8 tygodnia i dalej w ułożeniu Malucha na plecach, prawidłowe jest aby prezentował np. po skręcie głowy w prawo, tendencję do ustawiania jej w osi długiej ciała. Innymi słowy bródka powinna być na przedłużeniu mostka. Jeśli w wieku 8-12 tygodni rodzice dostrzegają tendencję do długotrwałego układania głowy asymetrycznie, to należy to skonsultować ze specjalistą. Często może mieć to podłoże zaburzeń napięcia mięśniowego, które można skorygować przez prawidłową pielęgnację (prawidłowe techniki pielęgnacyjne omawiamy w naszym kursie), a czasem terapię.
Prężenie się dziecka, wyginanie w literkę „C”
Szczególnie niepokojącym elementem jest kiedy za asymetrią w układaniu głowy, dojdzie odgięciowe wyginanie się maluszka. Czyli wyginanie się w literę „C” nie tylko w obrębie głowy, szyi i barków, ale też w osi długiej ciała. Powyżej 8 tygodnia skręt głowy nie powinien wywoływać w obrębie obręczy barkowej ułożenia w postaci szermierza (zdjęcie poniżej). Wraz z rozwojem układu nerwowego Maluszek zaczyna koncentrować swoje doświadczenia symetryczne.
Nieprawidłowości w zachowaniu niemowląt związane z asymetria
– Długotrwałe i jednostronne skręcanie głowy,
– wyginanie się w łuk,
– asymetryczne ułożenie w ciągu aktywności, kiedy nie śpi,
– asymetryczne, długotrwałe układanie się głowy w jedną stronę.
Zachowania pogłębiające asymetrię
Jak wynika z moich wieloletnich obserwacji klinicznych, popartych rozmowami z rodzicami, którzy przychodzą na moje konsultacje, a także na zajęcia w ramach Klubu Malucha, elementem pogłębiającym asymetrię jest nieprawidłowe trzymanie Malucha, podczas płaczów i próby uspokojenia.
Nieprawidłowe sposoby noszenia niemowląt
Nieprawidłowym sposobem noszenia, szczególnie takiego Malucha, który ma wzmożone napięcie w obręczy barkowej, jest długotrwałe noszenie dziecka w pionie (zdjęcia poniżej). Noszenie dziecka w tej pozycji jest dopuszczalne, ale tylko w krótkich odcinkach czasowych (maksymalnie kilka minut). Maluszek aby móc oddychać zawsze będzie skręcał głowę do boku, tego samego, do którego skręca główkę leżąc na plecach. Długotrwałe noszenie w tej pozycji utrwala i pogłębia asymetrię. Dodatkowo niemowlę odchyla głowę w tył poza obręcz barkową i nasila układanie się w łuk. W momencie odłożenia go do łóżeczka następuje pogłębienie asymetrii i odgięcia, co niepokoi dziecko. A więc ponownie Maluch jest brany na ręce, trzymany w nieprawidłowej pozycji, a rodzice mówią, że uspokaja się tylko noszony na rękach i nie chce przebywać sam.
Prawidłowe sposoby noszenia niemowląt
Poniżej prezentuję wam dwa sposoby noszenia Maluchów, które są dla nich zdrowe i bezpieczne. Oba z nich prezentuje rodzicom na pierwszych zajęciach Klubie Malucha, a także szczegółowo omawiam w Akademii Falmed.
Zwracam waszą uwagę na wysunięcie pupy do przodu w pozycji fleksyjnej, którą na zajęciach Klubu Malucha nazywamy „królewską”. Takie ułożenie Malucha nie jest dla niego antygrawitacyjne, w przeciwieństwie do utrzymywania jego pupy w pozycji siedzącej. Sprzyja również lepszej pracy jelit i ułatwia Maluszkowi wypróżnianie się. W ułożeniu bocznym („na tygryska”) Maluch jest bezpieczny, nasze barki nie są obciążone. Ta pozycja dodatkowo działa na niego uspokajająco.
Układanie Malucha do leżenia
W pierwszym kwartale (kursy w Akademii Falmed są dostosowane do konkretnych etapów życia dziecka) Maluch powinien być układany w kierunku aktywności na brzuszku, co zapewni mu swobodę zachowań motorycznych i sensorycznych (dotykowo-czuciowych). Często jednak rodzice 8-tygodniowych i starszych Maluchów nie układają ich na brzuchu, argumentując to tym, że nie chce, nie lubi, odgina się, czy zachowuje się w nieprawidłowy sposób. Niestety nie sprzyja to prawidłowemu rozwojowi w późniejszych etapach, utrwala wzmożone napięcie w obręczy barkowej i obrębie karku, a także pogłębia asymetrię ułożeniową.
Powyżej 8 tygodnia, Maluch położony na brzuchu powinien prezentować możliwość oparcia się na przedramionach. Łokcie na wysokości barków lekko cofnięte ku klatce piersiowej, ale głowa ustawiona symetrycznie, z możliwością uniesienia się w górę i w dół. Ułożenie przedramion z przodu, dłońmi zbliżonymi do noska pozwala w momencie uniesienia oraz opuszczenia głowy, wykorzystywać odruch ssania.
Naturalna chęć do aktywności na brzuchu
Maluch, który jest zdrowy i nie wykazuje żadnych deficytów, ułożony na brzuchu chętnie przebywa w tej pozycji, a po momencie krótkiego uniesienia głowy opuszcza ją i ssie swoje dłonie. Jest to zachowanie naturalne, fizjologiczne oraz korzystne i potrzebne Maluszkowi. W ten sposób poznaje swoje możliwości dotykowe ustami. Ta zdolność powiązana z odruchem ssania, a także chęć ćwiczenia tego odruchu jest sprzężona z rozwojem jego układu nerwowego oraz silnym powiązaniem pomiędzy dłońmi i ustami. Nie przeszkadzamy i nie zabraniamy niemowlakom ssać swoich dłoni.
Jeśli w okolicach 8-10 tygodnia zauważacie niepokój, niechęć dziecka do leżenia na brzuchu, jego płaczliwość, a także asymetrię w takim ułożeniu, to należy zgłosić się do specjalisty.
Charakterystyka asymetrii powyżej 10 tygodni
– Nie chce leżeć na brzuchu,
– łokcie nie są na wysokości barków,
– barki nie są uniesione ponad podłoże,
– przylega do podłoża całym ciałem,
– odgina jedno ramię w tył,
– ma zaciśnięte pięści,
– ma przedramiona skręcone do środka.
W drugiej części tego artykułu, przybliżam wam jakie są prawidłowe i nieprawidłowe zachowania niemowlaka w wieku 12 tygodni. Również ze zwróceniem uwagi na „pozamotoryczne” nieprawidłowości występujące u Maluchów w pierwszym kwartale. Zachęcamy też do dołączenia do Akademii Falmed, w której omawiamy, jak prawidłowo dbać o rozwój dziecka.
Przeczytaj pozostałe artykuły doktora Faliszewskiego!
